Παρασκευή 26 Μαΐου 2017

Παιδαγωγική Αξία του Σκακιού

     
      
Δεν είναι τυχαίο που το σκάκι είναι γνωστό ως το παιχνίδι των βασιλιάδων. Από τον Ναπολέοντα έως τον Καρλ Μαρξ και τον Αϊνστάιν, το σκάκι πάντα προσέλκυε τα μεγάλα μυαλά και κυρίως τους βασιλιάδες. Ίσως γιατί οι βασιλιάδες και αυτοκράτορες που έλεγχαν μεγάλες αυτοκρατορίες και στρατούς είδαν μέσα στο σκάκι την δυνατότητα να ασκούνε το μυαλό τους στη στρατηγική, στο σχεδιασμό και την πρόβλεψη, πράγματα που χρειάζονται για να διοικήσεις μια αυτοκρατορία και ένα βασίλειο. Όσο η επιστήμη προχωρά, τόσο περισσότερα μαθαίνουμε για τον εγκέφαλο και βρίσκουμε νέα οφέλη του σκάκι σε αυτόν. Στην σκέψη ενός ανθρώπου. Διαβάστε λοιπόν παρακάτω 10 οφέλη που προσφέρει το σκάκι στον εγκέφαλο μας.
1. Αυξάνει την νοημοσύνη
Το σκάκι πάντα είχε μια λανθασμένη εικόνα προς τα έξω. Θεωρούνταν ως ένα παιχνίδι για έξυπνους και για αυτούς με υψηλό δείκτη νοημοσύνης. Έτσι λοιπόν, πάντα υπήρχε η ερώτηση: Οι έξυπνοι άνθρωποι στρέφονται προς το σκάκι ή μήπως παίζοντας σκάκι έκανε τους σκακιστές να έχουν υψηλό δείκτη νοημοσύνης; Έρευνες έχουν δείξει ότι παίζοντας σκάκι και μετακινώντας τα αλογάκια, τους πύργους και όλα τα στρατεύματα του βασιλιά εδώ και εκεί, αυξάνεται ο δείκτης νοημοσύνης. Μια μελέτη του 2000, σε 4000 μαθητές στη Βενεζουέλα, έδειξε σημαντική αύξηση του IQ και στα αγόρια και στα κορίτσια μετά από 4 μήνες ενασχόλησης με το σκάκι.
2. Βοηθά στην πρόληψη κατά του Αλτσχάιμερ
 Επειδή ο εγκέφαλος λειτουργεί όπως ένας μυς, χρειάζεται εξάσκηση, όπως πχ οι δικέφαλοι για να αναπτυχθούν και να μεγαλώσουν. Μια πρόσφατη μελέτη που δημοσιεύτηκε στο ιατρικό περιοδικό «The New England Journal of Medicine» βρήκε ότι τα άτομα που ασχολούνται με επιτραπέζια παιχνίδια και ιδιαίτερα με το σκάκι, έχουν αρκετά μειωμένες πιθανότητες για να αναπτύξουν Αλτσχάιμερ μετά τα 75 έτη. Ο Δρ. Robert Freidland ισχυρίζεται ότι το σκάκι εξασκεί ιδιαίτερα την φαιά ουσία του εγκεφάλου, που συνήθως παραμένει σχετικά αδρανής. Και ότι η μη εξάσκηση της φαιάς ουσίας του εγκεφάλου αποτελεί μεγάλο πλήγμα για τον εγκέφαλο καθώς ελαττώνεται η ισχύς του.
3. Εξασκεί τα 2 ημισφαίρια του εγκεφάλου
 Σε μια μελέτη από την Γερμανία, ερευνητές έδειξαν σε ορισμένους καλούς και αρχάριους σκακιστές μια σειρά από απλά γεωμετρικά σχήματα καθώς και διάφορες θέσεις σκακιού όπου ακολουθούσε μια ερώτηση περί του γεωμετρικού σχήματος και της θέσης του σκακιού και μέτρησαν τις αντιδράσεις των υποκειμένων καθώς ο εγκέφαλος τους επεξεργάζονταν την ερώτηση. Ανέμεναν ότι το αριστερό ημισφαίριο, αυτό που επεξεργάζεται τις σκακιστικές θέσεις, θα είναι πιο δραστήριο από το δεξί στους έμπειρους σκακιστές. Αλλά, αυτό που είδαν είναι ότι και το δεξί ημισφαίριο αυτών των σκακιστών ήταν σχεδόν το ίδιο δραστήριο. Οι καλοί σκακιστές χρησιμοποιούσαν ταυτόχρονα και το δεξί και το αριστερό ημισφαίριο.
 Από την άλλη, στην αναγνώριση και την οπτική επεξεργασία των απλών γεωμετρικών σχημάτων και των καλών και των αρχάριων σκακιστών, ο εγκέφαλος έδειξε παρόμοια συμπεριφορά. Όσο πιο πολύ δηλαδή παίζει κανείς σκάκι και γίνεται καλύτερος, τόσο το δεξί του ημισφαίριο μαζί με το αριστερό θα λειτουργούν περισσότερο.
4. Αυξάνει την δημιουργικότητα
 Μιας και το δεξί ημισφαίριο του εγκεφάλου είναι υπεύθυνο για την δημιουργικότητα, δεν είναι έκπληξη ότι παίζοντας σκάκι, αυξάνεται και η δημιουργικότητα. Ειδικότερα το σκάκι αυξάνει σημαντικά την πρωτότυπη και εφευρετική σκέψη. Μια μελέτη χώρισε μαθητές 4 ετών σε διάφορα γκρουπ. Σε γκρουπ που τους διδάσκονταν και έπαιζαν σκάκι, σε γκρουπ που χρησιμοποιούσαν υπολογιστές, σε γκρουπ που δεν έκαναν τίποτα από ότι έκαναν τα άλλα γκρουπ, καθώς και γκρουπ με άλλες δραστηριότητες. Η όλη ενασχόληση του κάθε γκρουπ διήρκεσε 32 εβδομάδες. Έπειτα μετρήθηκαν οι επιδόσεις δημιουργικότητας, εφευρετικότητας και κρίσιμων αποφάσεων για κάθε γκρουπ.
 Τα παιδιά του γκρουπ σκακιού βρέθηκαν ανώτερα στα τεστ των κρίσιμων αποφάσεων και σε αυτά της δημιουργικότητας, αλλά εκεί που ήταν τελείως ανώτερα ήταν τα τεστ εφευρετικότητας. Το σκάκι τους εκτόξευσε την εφευρετικότητα στα ύψη!
5. Βελτιώνει την μνήμη
 Οι παίκτες σκακιού ξέρουν ότι παίζοντας σκάκι βελτιώνει την μνήμη τους. Αλλά υπάρχουν και μελέτες που το επιβεβαιώνουν. Σε μια μελέτη 2 ετών του 1985, νεαροί μαθητές άρχισαν να παίζουν σκάκι σε τακτά χρονικά διαστήματα και διαπιστώθηκε ότι η μνήμη τους βελτιώθηκε αισθητά.
10 οφέλη που έχεις όταν παίζεις σκάκι | dailyarticle.gr
6. Βελτιώνει την ικανότητα επίλυσης διαφόρων προβλημάτων
 Ένα ματς σκακιού είναι σαν ένα μεγάλο πάζλ που προσπαθεί σαν το λύσεις πιο γρήγορα από τον αντίπαλο σου, που όμως έχει το στοιχείο του αβέβαιου καθώς ο αντίπαλος κάθε λεπτό αλλάζει τις παραμέτρους του προβλήματος.
 Σε μια μελέτη του 1992, 450 μαθητές χωρίστηκαν σε 3 γκρουπ. Το 1ο γκρουπ ήταν το κοντρόλ γκρουπ και είχε την κανονική του εκπαίδευση. Το 2ο γκρουπ μαζί με την κανονική εκπαίδευση, λάμβανε και μαθήματα σκακιού για λίγα χρόνια μετά την πρώτη τάξη. Ενώ στο 3ο γκρουπ γίνονταν ότι και στο 2ο γκρουπ ,αλλά άρχιζαν να μαθαίνουν σκάκι από την πρώτη τάξη. Στατιστικώς βρέθηκε ότι οι βαθμοί των μαθητών του τρίτου γκρουπ ανέβηκαν από 62% στο 81.2%, ενώ ήταν καλύτεροι κατά 21.46% από το 1ο γκρουπ.
7. Βελτιώνει την ικανότητα μελέτης
 Σε μια έρευνα του 1991, ο Δρ Stuart Marguilies παρακολούθησε την ικανότητα μελέτης σε 53 μαθητές που συμμετείχαν σε ένα σκακιστικό πρόγραμμα και σύγκρινε τις επιδόσεις τους με μη-σκακιστές μαθητές. Τα αποτελέσματα ήταν κατηγορηματικά θετικά στο γεγονός, ότι παίζοντας σκάκι αυξάνονται οι επιδόσεις στην μελέτη.
8. Βελτιώνει την συγκέντρωση
 Πολυάριθμες μελέτες σε Ρωσία, Κίνα, Η.Π.Α. και αλλού έχουν σχεδόν αποδείξει ότι η ικανότητα κάποιου να συγκεντρώνεται σε κάτι, ενισχύεται σημαντικά εάν παίζει σκάκι τακτικά.
9. Αναπτύσσει δενδρίτες στους νευρώνες του εγκεφάλου
 Οι δενδρίτες είναι μικρές διακλαδιζόμενες προεξοχές που βρίσκονται στην άκρη των νευρώνων του εγκεφάλου. Ο κάθε νευρώνας έχει πολλούς δενδρίτες με πολλές διακλαδώσεις στην άκρη του εγκεφάλου. Οι δενδρίτες είναι εξαιρετικά σημαντικοί καθώς αποτελούν το μέσο με ο νευρώνας προσλαμβάνει σήματα. Είναι με λίγα λόγια το μέσο με το οποίο σκεφτόμαστε και όσο περισσότεροι υπάρχουν τόσο καλύτερα/γρηγορότερα γίνεται η διαδικασία μεταβίβασης των μηνυμάτων μέσα στον εγκέφαλο. Και το να παίζει κάποιος σκάκι τακτικά, κάνει τους δενδρίτες να πληθαίνουν και να αναπτύσσονται.
10. Αναπτύσσει την ικανότητα στρατηγικού σχεδιασμού και πρόβλεψης
Το σκάκι βοηθά φοβερά στην ανάπτυξη του τμήματος του εγκεφάλου που είναι υπεύθυνο για τον στρατηγικό σχεδιασμό και την πρόβλεψη. Το τμήμα αυτό είναι ο προμετωπιαίος φλοιός και είναι ακόμα υπεύθυνο για τον αυτοέλεγχο και την κριτική ικανότητα. Δεν είναι καθόλου περίεργο λοιπόν που οι έφηβοι πχ έχουν ελάχιστο αυτοέλεγχο, η κριτική τους ικανότητα είναι συνήθως κακή με λήψη ανώριμων αποφάσεων και δεν μπορούν να προγραμματίσουν τόσο καλά όσο οι ενήλικες. Όλα αυτά επειδή ο προμετωπιαίος φλοιός είναι από τα τελευταία τμήματα του εγκεφάλου που αναπτύσσεται πλήρως, πράγμα που γίνεται στα τελευταία στάδια της εφηβείας ή αρκετά αργότερα. Παίζοντας σκάκι όμως, βοηθά στην πρόωρη ανάπτυξη του προμετωπιαίου φλοιού και δείχνει στο άτομο όλα τα προαναφερθέντα, όπως καλύτερο αυτοέλεγχο, καλύτερες αποφάσεις, καλύτερη κριτική σκέψη και ικανότητα πρόβλεψης, αποτρέποντας έτσι από πιθανά λάθη και λανθασμένες επιλογές.

Σκάκι και λογοτεχνία

Το σκάκι έγινε πηγή έμπνευσης στις τέχνες και στη λογοτεχνία αμέσως μετά την εξάπλωση του παιχνιδιού για τον αραβικό κόσμο και την Ευρώπη κατά τον Μεσαίωνα.
Τα πρώτα έργα τέχνης με επίκεντρο το παιχνίδι είναι οι μινιατούρες σε μεσαιωνικά χειρόγραφα, καθώς και ποιήματα, τα οποία συχνά δημιουργούνται με σκοπό την περιγραφή των κανόνων. Στον 15ο και 16ο αιώνα, λόγω της δημοτικότητας του, πολλά έργα τέχνης που σχετίζονται με το παιχνίδι δημιουργήθηκαν.
Ένα από τα πιο γνωστά, το Scacchia ludus του Marco Girolamo Vida, που γράφτηκε το 1527, έκανε μια τέτοια εντύπωση στους αναγνώστες που ενέπνευσε κι άλλους συγγραφείς να δημιουργήσουν ποιήματα για το σκάκι.
Στον 20ο αιώνα, οι καλλιτέχνες δημιούργησαν πολλά έργα που σχετίζονται με το παιχνίδι, μερικές φορές παίρνοντας έμπνευση από τη ζωή διάσημων παικτών ή γνωστά παιχνίδια. Μερικοί συγγραφείς εφεύρει νέες παραλλαγές σκακιού στα έργα τους, όπως το Stealth σκάκι στη σειρά Discworld του Terry Pratchett ή το Tρισδιάστατο σκάκι στη σειρά Star Trek.
Παρακάτω ακολουθεί μία ενδεικτική λίστα με πεζογραφήματα που μπορείτε να διαβάσετε και έχουν ως πρώτο θέμα το σκάκι. Οι εικόνες των βιβλίων είναι επιλεγμένες τυχαία.

The defence

 The Luzhin Defense

Το τρίτο μυθιστόρημα του Β. Ναμπόκοφ, είναι μια ανατριχιαστική ιστορία της εμμονής και της τρέλας.
Ως ένα νεαρό αγόρι, ο Luzhin ήταν απωθητικός, έξαλλος, αγέλαστος και αντικείμενο εμπαιγμού προς τους συμμαθητές του. Το σκάκι γίνεται ένα καταφύγιο από το άγχος της καθημερινής ζωής του. Το ταλέντο του είναι τεράστιο και ο ίδιος ανεβαίνει στο βαθμό του Grandmaster, αλλά με ένα κόστος: η εμμονή στο μυαλό του Luzhin, το παιχνίδι του σκακιού υποκαθιστά σταδιακά τον κόσμο της πραγματικότητας. Ο δικός του κόσμος καταρρέει κατά τη διάρκεια ενός κρίσιμου αγώνα πρωταθλήματος, όταν η περίπλοκη άμυνα που έχει επινοήσει δέχεται την ευρηματική επίθεση του αντιπάλου του.
Συγγραφέας: Vladimir Nabokov

Stefan Zweig Schachnovelle Royal

 The Royal Game

Ο Δρ Β φυλακισμένος στην απομόνωση από τους Εθνικοσοσιαλιστές βρίσκει σανίδα σωτηρίας σ' ένα βιβλίο σκακιού με παρτίδες παλαιών πρωταθλητών. Μελετά με την φαντασία του όλες τις παρτίδες και τελικά τις μαθαίνει όλες μέχρι την παραμικρή λεπτομέρεια. Η εμμονή του αυξάνεται σε τέτοιο βαθμό που "χωρίζει" τον εαυτό του σε δύο προσωπικότητες μία για τα λευκά και μία για τα μαύρα κομμάτια κατάσταση που τον οδηγεί σε σανατόριο.  
Συγγραφέας: Stefan Zweig

The_Queens_Gambit

 The Queen's Gambit

Η οκτάχρονη ορφανή Beth Harmon είναι ήσυχη, σκυθρωπή και από όλες τις εμφανίσεις μέτρια μέχρι που παίζει το πρώτο της παιχνίδι σκακιού. Οι αισθήσεις της μεγαλώνουν, γίνονται πιο έντονες, η σκέψη της σαφέστερη, και για πρώτη φορά στη ζωή της αισθάνεται τον εαυτό της σε πλήρη έλεγχο. Μέχρι την ηλικία των δεκαέξι, αυτή είναι που παλεύει για το US Open. Αλλά όπως αυτή ακονίζει τις ικανότητές της στο επαγγελματικό κύκλωμα, οι κίνδυνοι αυξάνονται, η απομόνωση της γίνεται όλο και πιο τρομακτική και η σκέψη της διαφυγής γίνεται όλο και πιο δελεαστική. 
Συγγραφέας: Walter Tevis

Flanders panel

 The Flanders Panel

Julia είναι συντηρήτρια έργων τέχνης που ζει στη Μαδρίτη, ανακαλύπτει ένα μήνυμα ζωγραφισμένο πάνω σε ένα φλαμανδικό αριστούργημα του 1471 που ονομάζεται La Partida de ajedrez (Το παιχνίδι σκάκι), η οποία έχει ως εξής "Quis Necavit Equitem", γραμμένο στα λατινικά (αγγλικά: "Ποιος σκότωσε τον ιππότη;").
Με τη βοήθεια του παλιού του φίλου της, έναν έμπορο αρχαιοτήτων που ονομάζεται César, και τον Muñoz, ένα ήσυχο τοπικό σκακιστή η Τζούλια εργάζεται για να αποκαλύψει το μυστήριο της δολοφονίας που κρατά 500 χρόνια. Ταυτόχρονα, όμως η Julia αντιμετωπίζει κίνδυνο δικό της καθώς πολλά άτομα που την βοηθούν στην αναζήτηση δολοφονούνται.
Συγγραφέας: Arturo Pérez-Reverte

Το Σκακι Μανώλης Αναγνωστάκης


Έλα να παίξουμε...
Θα σου χαρίσω τη βασίλισσά μου
Ήταν για μένα μια φορά η αγαπημένη
Τώρα δεν έχω πια αγαπημένη

Θα σου χαρίσω τους πύργους μου
Τώρα πια δεν πυροβολώ τους φίλους μου
Έχουν πεθάνει από καιρό
πριν από μένα

Όλα, όλα, και τ' άλογά μου θα στα δώσω
Όλα, όλα, και τ' άλογά μου θα στα δώσω
Μονάχα ετούτο τον τρελό μου θα κρατήσω
που ξέρει μόνο σ' ένα χρώμα να πηγαίνει

δρασκελώντας την μιαν άκρη ως την άλλη
γελώντας μπρος στις τόσες πανοπλίες σου
μπαίνοντας μέσα στις γραμμές σου ξαφνικά
αναστατώνοντας τις στέρεες παρατάξεις

Έλα να παίξουμε...

Ο βασιλιάς αυτός δεν ήτανε ποτέ δικός μου
Κι ύστερα τόσους στρατιώτες τι τους θέλω!
Τραβάνε μπρος σκυφτοί δίχως καν όνειρα

Όλα, όλα, και τ' άλογά μου θα στα δώσω
Όλα, όλα, και τ' άλογά μου θα στα δώσω
Μονάχα ετούτο τον τρελό μου θα κρατήσω
που έρει μόνο σ' ένα χρώμα να πηγαίνει

δρασκελώντας την μιαν άκρη ως την άλλη
γελώντας μπρος στις τόσες πανοπλίες σου
μπαίνοντας μέσα στις γραμμές σου ξαφνικά
αναστατώνοντας τις έριες παρατάξεις

Έλα να παίξουμε...
Κι αυτή δεν έχει τέλος η παρτίδα...
Το Πιόνι   K.Π. Kαβάφης

Πολλάκις, βλέποντας να παίζουν σκάκι,
ακολουθεί το μάτι μου ένα Πιόνι
οπού σιγά-σιγά τον δρόμο βρίσκει
και στην υστερινή γραμμή προφθαίνει.
Με τέτοια προθυμία πάει στην άκρη
οπού θαρρείς πως βέβαια εδώ θ’ αρχίσουν
οι απολαύσεις του κ’ οι αμοιβές του.
Πολλές στον δρόμο κακουχίες βρίσκει.
Λόγχες λοξά το ρίχνουν πεζοδρόμοι·
τα κάστρα το χτυπούν με τες πλατειές των
γραμμές· μέσα στα δυο τετράγωνά των
γρήγοροι καβαλλάρηδες γυρεύουν
με δόλο να το κάμουν να σκαλώσει·
κ’ εδώ κ’ εκεί με γωνιακή φοβέρα
μπαίνει στον δρόμο του κανένα πιόνι
απ’ το στρατόπεδο του εχθρού σταλμένο.

Aλλά γλιτώνει απ’ τους κινδύνους όλους
και στην υστερινή γραμμή προφθαίνει.

Τι θριαμβευτικά που εδώ προφθαίνει,
στην φοβερή γραμμή την τελευταία·
τι πρόθυμα στον θάνατό του αγγίζει!

Γιατί εδώ το Πιόνι θα πεθάνει
κ’ ήσαν οι κόποι του προς τούτο μόνο.
Για την βασίλισσα, που θα μας σώσει,
για να την αναστήσει από τον τάφο
ήλθε να πέσει στου σκακιού τον άδη. 

(Από τα Κρυμμένα Ποιήματα 1877;-1923, Ίκαρος 1993) 

http://www.kavafis.gr/images/line.jpg